Od 1 lipca 2022 r. wchodzą w życie zmiany do ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wprowadzone ustawą z 14 października 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw.
Istota tych zmian dotyczy wprowadzenia rejestru umów, który ma być systemem teleinformatycznym prowadzonym przez Ministra Finansów, w którym bez zbędnej zwłoki (ale nie później niż 14 dni od zawarcia umowy) mają być ujawniane informacje o umowach zawartych w formie pisemnej, dokumentowej, elektronicznej albo innej formie szczególnej, których wartość przedmiotu przekracza 500 zł, które mogą podlegać udostępnieniu na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
Adresatem powyższego obowiązku jest szeroki zakres podmiotów, ponieważ podlegają mu wszystkie jednostki sektora finansów publicznych, w szczególności organy władzy publicznej, jednostki samorządu terytorialnego, jednostki i zakłady budżetowe, a także m.in. samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej, czy uczelnie publiczne.
Rejestr umów obejmuje takie informacje jak:
- numer umowy – o ile taki nadano;
- datę i miejsce zawarcia umowy;
- okres obowiązywania umowy;
- oznaczenie stron umowy, w tym przedstawicieli stron;
- określenie przedmiotu umowy;
- wartość przedmiotu umowy;
- informacje o źródłach i wysokości współfinansowania przedmiotu umowy.
W rejestrze umów zamieszcza się także informacje o uzupełnieniu lub zmianie umowy, rozwiązaniu za zgodą stron umowy, jak również informacje o odstąpieniu od umowy, jej wypowiedzeniu lub wygaśnięciu.
Odpowiedzialnymi za wprowadzenie danych będą kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, przy czym oczywiste jest, że w praktyce obowiązek ten będzie podlegał powierzeniu w ramach struktury organizacyjnej danej jednostki, zgodnie z jej wewnętrznymi regulacjami, np. kierownikom poszczególnych działów.
Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi ustawie o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, w rejestrze umów zamieszcza się informacje o umowach zawartych od dnia wejścia w życie ustawy, tj. od 1 stycznia 2022 r., tj. także za okres sprzed daty uruchomienia rejestru umów (tj. 1 lipca 2022 r.)
Niedopełnienie obowiązku prowadzenia, aktualizacji, udostępnienia lub wprowadzania danych do rejestru umów, albo podanie w nim nieprawdziwych danych, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 (!).
Streszczona powyżej, niezbyt obszerna regulacja art. 34a ustawy o finansach publicznych, budzi uzasadnione wątpliwości co do jej stosowania. Abstrahując od absurdalnej regulacji przewidującej odpowiedzialność karną (z zagrożeniem karą pozbawienia wolności włącznie), a nie na przykład odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, istnieją uzasadnione wątpliwości dotyczące zakresu obowiązków JSFP przy wprowadzaniu danych do rejestru.
Ustawodawca nie sprecyzował – wskazując na 500 zł jako kwotę graniczną wartości przedmiotu umowy podlegającej ujawnieniu w rejestrze – czy jest to kwota brutto, czy netto, w związku z czym należy przyjmować, że mamy w tym przypadku do czynienia z kwotą brutto, tj. powiększoną o podatek VAT.
W rejestrze ujawnia się umowy, które mogą podlegać udostępnieniu na podstawie ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej – z wyjątkami wynikającymi z odesłań do tej ustawy oraz ustawy – Prawo zamówień publicznych.
Po pierwsze, obowiązek ujawnienia danych dotyczących umowy będzie podlegał w zakresie i na zasadach określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych oraz o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych, a także z uwagi na prywatność osoby fizycznej oraz tajemnicę przedsiębiorcy. W takim przypadku w rejestrze zamieszcza się informację obejmującą zakres wyłączenia, podstawę prawną wyłączenia jawności oraz wskazuje się organ lub osobę, które dokonały wyłączenia.
Po drugie, w rejestrze umów nie zamieszcza się informacji o umowach zawartych w wyniku rozstrzygnięcia zamówień oraz konkursów, co do których nie stosuje się ustawy Prawo zamówień publicznych ze względu na ochronę informacji niejawnych lub ochronę istotnego interesu bezpieczeństwa państwa (art. 12 ust. 1 ustawy Prawo zamówień publicznych).
Powyższe oznacza, że już na etapie kwalifikowania danej umowy jako podlegającej publikacji w rejestrze umów mogą pojawić się uzasadnione wątpliwości, czy dana umowa podlega ujawnieniu zgodnie z przepisami o dostępie do informacji publicznej, czy też istnieją przeszkody dotyczące ochrony prywatności osoby fizycznej lub tajemnicy przedsiębiorstwa.
Nie jest jeszcze dostępne narzędzie do wprowadzana danych do rejestru elektronicznego, które jest w przygotowaniu przez Ministerstwo Finansów.
